λύκειο

Το ανώτατο σκέλος της ελληνικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Παλαιότερα, οι αντίστοιχες τάξεις του λ. υπάγονταν στο γυμνάσιο και λ. ονομάζονταν μόνο τα ιδιωτικά σχολεία και μερικά εκπαιδευτικά ιδρύματα (όπως το Βαρβάκειο), στα οποία προπαρασκευάζονταν όσοι ήθελαν να σπουδάσουν θετικές επιστήμες. Το 1964, οι τελευταίες τάξεις του εξατάξιου γυμνασίου (Δ’, Ε,’ ΣΤ’) αποτέλεσαν το τριτάξιο λ. Το 1970 υπήρξε επαναφορά στη διάρθρωση του εξατάξιου γυμνασίου, αλλά με τον νόμο 309 του 1976 επανήλθε η ρύθμιση του 1964, η οποία ισχύει μέχρι σήμερα. Δεν αποτελεί βαθμίδα της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και ο σκοπός του είναι ουσιαστικά η προετοιμασία για ανώτερες ή ανώτατες σπουδές. Το σύστημα εισαγωγής στα πανεπιστήμια γίνεται μέσω εξετάσεων που πραγματοποιούνται στις τελευταίες τάξεις του λ. και έχει λάβει διάφορες μορφές κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Ιστορία. Ο όρος προέρχεται από το Λύκειον (βλ. λ.) της αρχαίας Αθήνας. Αρχικά χρησιμοποιήθηκε για να υποδηλώσει τους τόπους όπου παρεχόταν παιδεία, ενώ σε μεταγενέστερες εποχές χρησιμοποιήθηκε σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες για να χαρακτηρίσει τα σχολεία μέσης εκπαίδευσης που παρείχαν γενική παιδεία, και όχι επαγγελματική κατεύθυνση. Ως εκπαιδευτικό ίδρυμα, συγγενεύει με τις σχολές ρητορικής της κλασικής περιόδου, που ήταν ανώτερες από τα σχολεία γραμματικής (γραμματοδιδασκαλεία) και αποτελούσαν τόπο μύησης στις ελευθέριες τέχνες. Κατά την ελληνιστική περίοδο καθιερώθηκε ένας τύπος γενικής εκπαίδευσης που οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν «εγκύκλιον παιδείαν» και οι Ρωμαίοι «artes liberales» (= ελευθέριες τέχνες). Προτού αρχίσουν τις φιλοσοφικές ή ρητορικές σπουδές, οι σπουδαστές έπρεπε να γνωρίζουν τις επτά τέχνες: γραμματική, ρητορική, διαλεκτική (trivium), αριθμητική, γεωμετρία, θεωρία της μουσικής, αστρονομία και σφαιρική (quadrivium). Οι τέχνες αυτές ονομάζονταν ελευθέριες, επειδή ήταν απαραίτητες στον ελεύθερο πολίτη που επιθυμούσε να ασχοληθεί με τα κοινά. Η εκπαίδευση στις septem artes (= επτά τέχνες) συνεχίστηκε στη Δύση κατά τον Μεσαίωνα από τα καθεδρικά ή επισκοπικά σχολεία, τα οποία απέβλεπαν στη θρησκευτική μόρφωση των τροφίμων τους. Η περίοδος του ουμανισμού και της Αναγέννησης έδωσε βάση στη μελέτη της κλασικής γραμματείας και των λατινικών. Η κλασική παιδεία υπήρξε βάση για νέες μορφές εκπαιδευτικής οργάνωσης τόσο κατά τη Μεταρρύθμιση με τον Γιόχαν Στουρμ όσο κατά την Αντιμεταρρύθμιση, παρά τις τάσεις φορμαλισμού. Ο Διαφωτισμός επιθυμούσε να μετατοπίσει την ανώτερη μέση εκπαίδευση στο πρακτικό πεδίο, με αποτέλεσμα την αντίδραση της πρωσικής σχολικής μεταρρύθμισης, η οποία επηρέασε σημαντικά τα ευρωπαϊκά λ. και εμφανίστηκε εμπνευσμένη από τον νεοανθρωπισμό του Χούμπολτ. Ο στόχος της ήταν η ανάπτυξη μιας οργανικής πνευματικής δύναμης με τη μελέτη των επιστημών και –κυρίως– με τη μελέτη των γλωσσών, εθνικών και κλασικών. Κατά τον 19ο αι., το γερμανικό εκπαιδευτικό σύστημα επηρεάστηκε από την ενίσχυση της επιστημονικής εκπαίδευσης και την ανάπτυξη της φιλοσοφικής. Ο επιτυχής συγκερασμός των κλασικών σπουδών, της αξίας των θετικών επιστημών και των ζωντανών γλωσσών καθώς και η αμηχανία ως προς τις οδούς προσπέλασης στο πανεπιστήμιο αποτελούν τις προβληματικές της εκπαιδευτικής πολιτικής των σύγχρονων κρατών. Στο πρόβλημα αυτό δόθηκαν διάφοροι τύποι λύσεων: από το πλήθος των ξεχωριστών σχολείων ανώτερης μέσης εκπαίδευσης (Γερμανία, κεντρική Ευρώπη) έως την πληθώρα των προγραμμάτων επιλογής του ενιαίου αμερικανικού senior high school και τον γαλλικό τύπο της διακλάδωσης με παράλληλες τάξεις, που προσανατολίζονται προς διάφορους κλάδους διδασκαλίας μέσα στο ίδιο σχολείο.

* * *

το (Α λύκειον)

νεοελλ.

1. (παλαιότερα) ιδιωτικό εκπαιδευτήριο μέσης εκπαίδευσης, καθώς και σχολή μέσης εκπαίδευσης για μαθητές που θα ακολουθούσαν θετικές επιστήμες

2. (σήμερα) η ανώτερη από τις δύο βαθμίδες στις οποίες υποδιαιρείται η δευτεροβάθμια εκπαίδευση στη χώρα μας

3. ονομασία διαφόρων ειδών εκπαιδευτηρίων μέσης εκπαίδευσης στη δυτική Ευρώπη κατά την Αναγέννηση, τους νεώτερους χρόνους και σήμερα

αρχ.

1. ιερός χώρος κοντά στην αρχαία Αθήνα αφιερωμένος στη λατρεία τού Λυκείου Απόλλωνος, για τον οποίο είχε ιδρυθεί εκεί και φερώνυμος ναός

2. περίφημο γυμνάσιο, δηλαδή γυμναστήριο ή δημόσια παλαίστρα, στην αρχαία Αθήνα, κοντά στον ναό τού Λυκείου Απόλλωνος, με στεγασμένους περιπάτους, όπου σύχναζε ο Σωκράτης και δίδαξε αργότερα ο Αριστοτέλης («τὰς ἐν Λυκείῳ λιπὼν διατριβὰς ἐνθάδε νῡν διατρίβεις», Πλάτ.).

[ΕΤΥΜΟΛ. Το αρχ. λύκειον είναι ουσιαστικοποιημένο επίθ. τού «λύκειον γυμνάσιον» από το επίθ. Λύκειος (Απόλλων)].